Ölü Ruhlar Ormanı - Koloni - 1 Mayıs Devrim ve Darbe Yılları

Geçen yaz hayatımda ilk kez İstanbul'a gitme fırsatı bulmuştum. Aslında çok yanlış bir zamandı. Şehre daha otobüsle giriş yaparken şaşırmıştım bu kadar çok gökdelene. Mandıra Filozofu'nun ikinci filmi nasıl yeşiller içinde bir diyarı göstererek başlar da sonra gökdelenlerin arasına bırakıyordu ya orada filozof Mustafa etrafına nasıl bakıyorsa öyle bakıyordum ben de. Dördüncü Levent tarafında meşhur Safir'in önünde servisten bu ruh haliyle indim. Mezar taşları derler ya klişe olarak harbiden de öyleydi yani. İstanbul büyüyordu belki ama çok şeyi kaybediyordu. Ne gerek vardı bir başka Amerikan özentisi şehre bilmiyorum. Arkadaşıma sordum o bölgede onları her gün diktiklerini ve çok hızlı bir şekilde yükselttiklerini anlattı. Gecekondulardan geceyükseldilere geçiş. İstanbul, hep aceleciydin sen zaten. Şehre indiğim daha ilk dakikalarda bu görüntüler üzerine işçilerin grev yürüyüşüyle karşılaşmak ilginç oldu. 1 Mayıs değildi, gezi dönemi falan hiç değildi ama şehir gizlerini göstermek ister gibi şans eseri karşıma çıkardı bir çok görüntüyü bu da onlardan biriydi. Gökdelenler arasında yürüyen işçiler yel değirmeniyle savaşan Don Kişot gibiydiler. Bazen diyorum haklarıdır dirensinler ve koparabildiklerini alsınlar. Sonra da biraz gerçekçi oluyorum ve düşünüyorum. Sendikalar artık eskisi gibi bir ve tek yürek değil. Çalışma sektörü rekabetçi gruplarla doldu ve herkes kendi konumunu elinde tutmayı daha fazla düşünür oldu. İş üzerinden kollektif bir bilinç yaratma devri bizde artık çok zayıf hasta günlerini yaşıyor, batıdaysa çoktan sona ermiş vaziyette. Yeni modernitede direniş sendika bazlı olmaktan ziyade tersten küreselleşme yani kadın hakları savunucuları, LGBTT, Kürtler Romanlar gibi alt kültürler, işçi vs alt sınıf insanların ve siyasi gerekçelerle olsun dünya görüşleriyle olsun onların yanında yürüyen kalburüstü kesimin ortak paydada birleşmesi üzerine gerçekleşiyor. Ama bu bile somut pek az fayda sağladığı gibi büyük çapta siyasi partilerin ve bir takım provakatörlerin gövde gösterisine dönüşüyor. Kısacası o eski hava yok artık.

68 Bunalımından daha önce bahsetmiştim. Yani bu iş en hareketli zamanlarında bile iki devletin danışıklı sözde bir dövüşünden ibaretti. Komunizm ve kapitalizm birbirine karşı gerçek bir tehdit değil aslında birbirini tamamlayan şeyler. Bugün yaşadığımız kapitalizmin olgunluğa ulaşması sol ideolojiye karşı direnişi sırasında öğrendiklerine borçlu. Bir nevi tez ve antitezden yeni bir sentez çıkarma deneyiydi bu. Ama her deneyde olduğu gibi öngörülemeyen bazı şeyler olmuştu. Çin ve Japonya gibi iki güç aradan serpilmişti, bağlantısızlar blogu oluşmuştu ve Küba başta olmak üzere Latin Amerika ülkeleri kendi içlerinde iki devletin yolunu da seçmeksizin gerçek bir bağımsızlık mücadelesi vermişlerdi. Amerika için haliyle daha büyük tehditti ve ciddi anlamda en çok kanın aktığı bölgeler buralar oldu. Grangé Ölü Ruhlar Ormanı ve Koloni kitaplarında bu karanlık dönemi aydınlatıyor. Biz sadece bir devrim çabası ve darbeyi gördük. Onlar ise devrimler ve karşı devrimlerle geçen kanlı bir döngü yaşadılar. Dünyada haklarını aradığı için işkence gören tek devlet değiliz, onlar bizden çok daha fazla acı çektiler. İşkenceler, tecavüzler, akıl almaz cinayetler... Yazar Ölü Ruhlar Orman'ında latinlerin yaşadıkları zorlukları ve işkenceleri anlatıyor ve ilkelliğe dönüşten, insanlıktan çıkıştan bahsediyor. Bunu öyle bir havayla anlatıyor ki sırf bu açıdan kitap çok başarılı. Ama sıkı bir Grangé okuruysanız katili bulmak size fazla basit geleceğinden heyecanın kaçtığı doğrudur. 

Koloni kitabında ise şemayı büyütüyor ve bu sefer o dönemde tüm ülkelerde yaratılan bir düzenden bahsediyor. Önceki yazımda gizli örgütlerden bahsetmiştim biraz onlardan birini bu yazıma sakladım. İşkencecilerin nazi eğitimli olmasından, yapılan darbelerin bağlantılı olmasından ve bizde Ergenekon adıyla bilinen GLADİO bu kitabın konusunu oluşturuyor. Bizde hem saçma bir dava süreci, hem iktidarın kendi düşmanlarını temizleme amaçlı yarattığı bir günah keçisine dönüşmesi sebebiyle varlıkları itibarsızlaştırıldı. Ama Gladio Nato'nun zorlamasıyla tüm dünyaya yayılmış askeri bir yapılanmadır. Birbirinin aynısı kanlı süreçleri getiren bir çok darbe ve darbe girişiminin mimarıdır. Ülkelerin içine Rus tehdidine karşı olarak sızmışlar ve kendilerini öyle savunmuşlarsa da gerçekte amacı sistemin güvenliğini sağlamaktır. Eh her ülkede kendilerince bir destek bulmaları da zor olmadı. Herkes şu malum "Bizim çocuklar başardılar." sözünü bilir. Ama çoğu kişi bunun sadece ülkemize yapıldığını düşünüyor. Zaten ülke olarak da tüm dünya bizimle uğraşıyor edebiyatı yapmaya bayılıyoruz. Koloni kitabında işin global boyutuna biraz değiniliyor. Her ne kadar gizli örgütler hakkında konuşarak para kazandıran bir başka kitap gibi olsa da içerdiği bilgiler benim için değerliydi. Doğru araştırmalara sevk etti ve bazı şeyleri daha iyi kavramamı sağladı. Kan dondurucu bir çok şeyle birlikte yazıldığı dönemde başlatılan bir yargı süreciyle gündem olan Pinochet darbesinden de bahsediliyor. 

Tarih'e ve Allah'a şükür artık o dönemler geride kaldı. Peki bizde de darbe sürecinden beslenen yapıtlar yok mu? İşin içinden o süreçleri yaşamış biri olarak Ahmet Ümit eserlerinde bir motif olarak çok güzel kullanıyor. Zaten yazara bir söyleşide polisiye nasıl yazdığını sorduklarında da o kaçış sürecinden bahsederek bu sürecin insanda polis gibi düşünmeye başlamasından bahsediyordu. Ama daha olayı merkeze alan şeyler istiyorsanız yapılmış pek çok film ve dizi ile birlikte benim en dikkatimi çeken dönem dizileri Hatırla Sevgili ve Çemberimde Gül Oya olmuştu. Oyunculuklar her iki dizide de çok başarılıydı ve hem fikirleri, hem kapılan insanları o karşılaşmaları taraf tutmadan anlatmaları ayrı bir güzel oluyordu. Bu tema üzerine yer yer dramatik yer yer komik yaşam öyküleriyle sıcak bir öykü sunup belgeselden daha çekici hale getirdiler. Hatırla Sevgili dizisinde Deniz Gezmiş ve idamı süreci de çok güzel bir şekilde anlatmıştı. Zaten bana göre eğer gerçekten bir şeyler yapmak isteyerek devrim sürecine katılan varsa o da asılan üç fidandır. Darağacında Üç Fidan kitabında resimlerle mektuplarla sunulan hayatları beni hep etkilemiştir. Bahar şenliği kapsamında okuduğum Leyla Erbil'in Üç Başlı Ejderha novellası da yine işkence görmüş ve insafsızca kurşunlanmış insanlardan bahsediyor. Kitabın aşırı batıcı bazı yaklaşımlarından hoşlanmasam da dönemin acılarını güzel yansıtmış ki kitabı benim için değerli kılan tek yönü buydu.

Son olarak sizi büyük usta Kemal Sunal'dan sahnelerle 1 Mayıs şarkısıyla baş başa bırakıyorum.