Zaman Çarkı ve Filmler / Baba Tiplemeleri

Anneler çocuklarını her zaman en çok düşünen en bağlı olanlardır. Doğum sırasında ve sonrasında bazı bunalım geçirenleri dışarıda tutarsak hayatı boyunca hormonları onu doğuma ve çocuğunu büyütecek sabra, sevgiye hazırlar. Adet döngüsü doğumun bir provasıdır ve bir belgeselden öğrendiğim kadarıyla da doğum sonrası ilk göz kontağı kurulduğunda da aradaki sevgi bağı biyolojik olarak oluşur. Bu yüzden anneler evlat sevgisini öğrenmeye gerek duymazlar içlerinde bir yerde hissederler. Bu doğalarında vardır. Ancak babalık daha farklıdır. Babalarda bu çeşit hormonal bir hazırlanma yoktur sadece karşı cinse karşı beslenen bir arzu vardır. Bu yüzden yaşamı veren öz babanın içinde olsa bile babalık sonradan öğrenilen bir durumdur. Babalık ciddi bir iştir, ataerkil toplum olduğu düşünülürse hele hayatınızı düzene sokmanız ve giderek büyüyen masrafları karşılamanız sizden beklenir. Annenin de çalıştığı durumlarda bile para kasası baba görülür. Bazıları babalığı burada bitirir. Bebekken her varlık güzeldir küçüklüğünde baba için çocuk akşamları sevilip oynanacak bir varlık olur, büyüdükçe ise uzaklaşır ve bazen sadece parasal yükümlülüğü karşılamanın yeterli olduğunu düşünür. Geri kalan tüm sorumlulukları anneye bırakır. Bu biraz toplumsal bir olgu. Küçük bir devlet gibi yapılanmış ataerkil geniş ailede baba olmak bir liderlik vasfı yürütüyordu. Otorite figürü olmak için sert olması gerektiğini düşünüyor ve belli bir saygı bekliyordu. "Babaya karşı gelinmez." olgusu bunun bir kanıtı ya da çocukların kötü alışkanlıklarını babadan gizlemesi, önünde rahat oturmaması gibi bir çok gereklilik de mesafeleri artırır. En sonunda bir diziye de isim olmuş "En son babalar duyar" durumu oluşur. Tabii modernite arttıkça biz gibi geç modernleşen ülkelerde bile bu durum yavaş yavaş azalmaktadır. Tabii babaları tek bir tiplemeyle özetlemek mümkün değil.

Pek bilinen bir resmi olmasa da yanda Zaman Çarkı'ndan Tam Al'thor'un oğlu ve serinin baş kahramanı Rand'ı bir savaş sırasında Ejder dağı eteklerinde buluşunu görüyoruz. Tam onun gerçek babası değildir ki bu klişe bir durum. Baş karakterlerin acılı hayatı öksüz olarak başlar. Animelerde, Luffy, Natsu, Naruto ailelerini kaybetmiştir.Ama baba yerine geçen bir figür hep hayatlarında olur. İşte Tam böyle biri. Bilgeliğiyle Rand'a karanlığa düştüğünde çıkmasını sağlayacak öğütler veren görmüş geçirmiş bir baba figürü görüyoruz. Bir şeye odaklanmak için zihnini dolduran her şeyi yine zihninde yarattığın bir ateşe atmak gibi kendim uygulayınca da işe yarar bulduğum fikirleri var. Kitaplarda böyle bilge baba figürlerini seviyorum. Rand uzun süre ondan uzak kalır ama son savaşa giderken yine onunla görüşecek ve son bir ders alacaktır.

"Seçimler her zaman neyi yapacağın hakkında değildir oğlum, onu neden yaptığın hakkındadır."

Bilgece laflarından biri. 

Engelsiz Yaşam yazımda da bahsettiğim bir baba tiplemesi var ki fedakarlığın kitabını yazarlar. Sam daha önce de bahsettiğim gibi bir çocuk zekasında otistik bir adam karısı çocuktan sonra muhtemelen gelecek kaygısı yüzünden bunalıma giriyor ve çocuğu bırakıp kaçıyor. Çocuğa hem anne hem baba olmak da Sam'e düşüyor. Filmin sorguladığı soru zeka geriliği olan bir engelli bunu ne kadar başarabilir. Eh Sam'in bu konuda bir çok babaya ders verecek kadar başarılı olduğu çok açık. Kaldı ki zaten filmdeki avukar kadın karakter ondan iyi bir annelik dersi alıyor. Sam bir kere çocuğu ile gerçek anlamda ilgilenen bir baba. Oyunlar oynuyor, her daim sevgisini gösteriyor, onu anlamaya çalışıyor. Diğerleri gibi yapmacık bir şekilde yapmıyor bunu üstelik değme bilinçli ailelere taş çıkaracak bir iletişim kuruyor. Örneğin filmin bir karesinde çocuklarının yaptıkları bir sunumu izliyor aileler. Başka bir baba çocuğuna sürekli baskı kurup onu gererken düzeltmeye çalışırken. Sam sadece destek oluyor yapabileceğini söylüyor ve bu çok daha etkili oluyor. Mahkemede jürinin çocuğunun eğitiminde yardımcı olamayacağını maddelere eklemesi de bu anlamda trajikomikti. Bir ebeveynden beklenmesi gerekeni veriyor Sam. Belki de bu yüzden anlaşılmıyor. Çocuğu elinden alınmak isteniyor. Sam bu konuda sonuna kadar savaşıyor kızı için kendi sınırlarını sonuna kadar zorlayan bir baba görüyoruz. Yukarıda söylediğim hormonlarla ilgili tüm lafları unutturan cinsten bir baba.

Aynı karakterde bizden bir örnek de Tutunamayanlar'dan alıntılarıyla ve hem komik hem de dramatik hayat hikayesiyle dikkat çeken Poyraz Karayel'in aynı isimdeki baş kahramanı. Poyraz dışarıdan bakıldığında serseri tabiatlı ciddiyetten uzak bir figür. Kayınpederi tarafından özellikle eleştirilen bu yönü ve hayatta bir düzeni olamaması sebebiyle kötü bir baba gibi görülebilir. Ama tam tersine sevgi dolu biri ve kendi yaşamının da etkisiyle çocuğuna ayrı bir bağlı. Dizinin ilk bölümünden beri büyük bir kısım çocuğuyla ilişkisi üzerine. Aşık oluyor bu yaşta ne aşkıymış gibi hevesini kırmıyor ona kendince destek oluyor. Morali bozulduğunda, üzüldüğünde işi gücü bırakıp ona koşuyor destek olmak için. Tıpkı Sam gibi bu sevgi dolu babamız da çocuğundan koparılmak isteniyor. Onun çocuğuna verdiği değerin daha önemli olduğu anlaşılmıyor. Dizinin en sevdiğim kısımları bu aile vurgusuydu. Türk dizileri bunu vermeyi iyi beceriyor doğrusu. Dizi ilk sezonunda iyi bir çizgiyi korudu böyle devam ederse bizim dizilerimiz hakkında kötü yargılara karşı sunabileceğim dizilerden biri olacak.

Bir de klasik Türk babası dediğimiz eve para getiren, çocuklarıyla iletişimi hem yoğun iş saatleri hem de yukarıda bahsettiğim o babaya karşı kapalı tutumumuz sayesinde çocuklarının her şeyini bilen bir baba değildirler. Sıklıkla onları yanlış yargılarlar ama özünde elbette ki severler. Seksenler zaten klasik eski Türk toplumunu göstermek adına yapılmış bir dizi ve Fehmi Baba da dizide bu baba tiplemesini çok başarılı bir şekilde veriyor. Seksenler özellikle Özal sonrasında bir geçiş dönemi niteliğinde. Kızının aşık olduğu adamı beğenmiyor ve bu tip durumlara da alışık değil. Ama yine de sonunda onun için istemese de rıza gösteriyor. Oğlu Çağatay'ı sürekli tembelliği yüzünden eleştiriyor ve onun uğraşı olan yazarlığı tipik bir bakışla gerçek bir iş olarak görmeyip başta engellemeye çalışıyor. Ama zaman zaman yine babalık damarı tutup ona da sevgisini gösteriyor yazdıklarını okuyup yer yer duygulanıyor ya da taktir ediyor. Bu anlar çok kısa olsa da değerli anlar. Fehmi baba toplumun ona biçtiği rollere göre davranıyor çünkü bildiği tek babalık şekli bu ama sevgisiyle yumuşuyor. Bunu bu kadar bile göstermeyen babalar da var. Öyle ki evlatları hiç sevilmediğini düşünüyor daha da kopuyorlar. Bunların bir de evlatlarından vazgeçemeyen türleri vardır ki evlere şenlik.

Babaların gelenekler tarafından sıkıştırılması konusunda ilgimi çeken bir diğer örnek de Fiddler on the Roof filmindeki baba figürü. Film yahudi kültürünü anlatmak üzere oluşturulmuş. Ünlü "Ah bir zengin olsam" şarkısının orjinal hali de bu mizikal filmde geçiyor. Buradaki baba figürünün özelliği şu. Yahudi toplumu filmde bakıldığı zaman gelenekler bakımından bizden çok farklı değil. Görücü usulü vs aynen var. Babanın kızları evlilik çağına gidiyorlar. Bulunan kısmetlerle değil kendi istedikleriyle evlenmek istiyorlar. İlki fakir bir çocuk seçiyor babamız bunu karısına kabul ettirebilmek için bir rüya uyduruyor. Bunun atalarının ve Tanrı'nın buyruğu gibi görünmesini sağlıyor ve kızını geleneklerin baskısıyla yanlış bir evliliğe sürüklenmekten kurtarıyor. Bir diğeri ise dozu artırıp Yahudi olmayan biriyle evlenmeye kalkıyor. Eh bu her türlü çıkış bulunamaz bir şey reddediyor elbette ama yufka yüreği ile yine de o kadar sert olmuyor. Sürekli gölgelerde kalsa bile her şeyi bir anne kadar iyi toparlamasını fazlasıyla ilginç ve hoş bulmuştum.

Uzun lafın kısası ebeveynlik dünyanın en zor sorumluluğudur. Bu yüzden babalarımızı ne kadar sevsek az. Ama bir ebeveyn zamanında ejderha mızrağında Caramon'un da hem fikir olduğu şeyi asla unutmamalı. Bizler çocuklarımızı yaşlılığımızda baksınlar diye değil, bizim gerçekleştiremediğimiz hayallerimizi yaşatsınlar diye değil, bizi temsil etsinler adımızı yüceltsinler diye değil, sürekli yanımızda olsunlar diye hiç değil bizi terk etsinler diye büyütüyoruz. Evet her çocuk aileyi terk edecek. Aile o güne çocuğu hazırlamak zorunda çünkü hiçbir çocuk bak böyle bir dünya varmış ineyim diyerekten çıkmadı dünyaya. Onlar iki kişinin ilişkisinin bir meyvesi olarak dünyaya atıldılar. Bunun sorumlusu da anne ve babadır. Çocuk onlara bakmasa bile yaşam için hazırlamak bir ailenin boynunun borcudur. Bunun altından kalkamayacak olanın hali sokaktan bir kedi ya da köpek alıp eve kapatıp onu vahşi yaşamdan koparıp öğrenmesi gerekenleri öğrenmesine engel olduktan sonra sıkıldığında dışarı bırakarak onu muhtemel bir ölüme terk etmeye benzer. Dünyadaki en büyük insanlık suçu da budur.

Sizin bildiğiniz, baba tiplemeleri varsa yorumlarda belirtin. Konuşmak hatırlamak güzel olur.